Mensen evolueren: enerzijds leren ze uit hun ervaringen, anderzijds moeten ze zich voortdurend aanpassen aan een werkomgeving die alsmaar sneller verandert. Moest persoonlijkheid een onwrikbaar harnas zijn, zouden we met z’n allen al snel in een doodlopend straatje belanden.
Anderzijds is het niet zo dat onze persoonlijkheid om de haverklap een bocht van 180° maakt. Mensen vertonen doorheen de jaren herkenbare gedragspatronen en wie vandaag een schuchtere meeloper is, ontpopt zich morgen niet tot een charismatische leider.
In het volgende voorbeeld tonen we hoe een persoonlijkheid kan veranderen:
De roos onderscheidt 8 gedragspatronen/rollen binnen de sociale werksfeer. Indien we deze met enige dichterlijke vrijheid vertalen naar de professionele persoonlijkheid belanden we bij vier rollen die elk een antipool hebben die we een positieve teamlading gegeven hebben;
Leider vs. Nauwkeurige (Volger)
(People)Manager vs Creatieve (Afzijdige)
Coach vs Specialist (Rebel)
Teamplayer vs Crisismanager (Strijder).
In deze BPS- interpreatie spreken we niet van onder -, boven -, tegen- of samenwerkend gedrag, maar bekijken we de toegevoegde waarde van de rollen binnen een team/werkomgeving.
Leider
Richtinggevend, enthousiast, overtuigend, onvervaard; de bezieler van ideeën, de energiegever, behartiger van commerciële relaties, oppepper, voorgaand in de strijd.
People-Manager
Beheerder van teamactiviteiten; Overzicht bewaren, richting mee bepalen, externe relaties verzorgen, ondersteunen, motiveren en twee-richtingscommunicatie bewaken.
Coach
Facilitator van teamactiviteiten, mediator, open-minded en empathisch; betrekt de rebellen en de afwezigen, ondersteunt de volgers en moedigt de teamplayers aan.
Teamplayer
Behulpzame collega, zoekt harmonieuze samenwerking; waakt over het werkklimaat, relativeert roddels, zet zich in voor het teamdoel, schikt zich naar de noden.
De complementaire rollen zijn veeleer taak- en resultaatsgericht gericht…
Nauwkeurige (Volger)
Pretentieloze en inschikkelijke medewerker, weinig ambitieus, zelfkritisch; vaak stille werkkracht die conflicten mijdt, behulpzaam doet wat moet en voor weinig klussen de neus ophaalt.
Creatieve (Afzijdige)
Moeit zich zelden met de gang van zaken, schikt zich naar omstandigheden, gunt iedereen het licht in de ogen, kan out-of-the-box denken en wil zich vooral focussen op de eigen taken.
Specialist (Rebel)
Eigenzinnig, weinig conformerend; durft een kat een kat te noemen, werkt autonoom, vaak specialistisch, zelf weinig gevoelig voor kritiek, maar met kritische stem die gehoord wil worden.
Crisis-manager (Strijder)
Uitdager, competitief; rationeel-nuchter, van geen kleintje vervaard, doel- en resultaatsgericht, meet zich met leider of manager. Goed ingezet, een confronterende kracht die het team scherp houdt.
De roos van Leary: eigen gedrag veranderen en gedragspatronen doorbreken.
Het oorspronkelijke idee achter de Roos van Leary was de ontwikkeling van een pragmatisch model om naar interpersoonlijk gedrag te kijken. Dit model gaat al meer dan 70 jaar mee en heeft intussen zijn deugdelijkheid bewezen. Het poneert dat sociaal gedrag een kwestie van actie/reactie is; iemand die inschikkelijk gedrag vertoont, lokt als het ware dominant gedrag uit. Voorts stelt het dat je eigen gedrag veranderen de makkelijkste manier is om het gedrag van je collega, partner, baas… te veranderen.
“Je eigen gedrag veranderen is de makkelijkste manier om het gedrag van anderen te veranderen.”
Wie het gebruikelijke inschikkelijke gedrag laat varen en plots dominant uit de hoek komt, verplicht de dominante tegenpartij om uit een ander vaatje te tappen; dit kan tot conflict leiden of tot aanpassing, maar het ingesleten gedragspatroon wordt doorbroken. Ook zonder de roos geldt deze regel: eigen gedrag veranderen is de makkelijkste manier om andermans gedrag te veranderen.
Noot: Timothy Leary was slechts één van de vijf wetenschappers die samenwerkten om het ‘interpersoonlijk circumplex’ op punt te stellen. De roos zelf was niet zijn idee, maar hij verschafte het model wel haar bekendheid.
